Jednym z najczęstszych pytań, jakie słyszy logopeda od rodziców, jest: „Co robić, żeby moje dziecko więcej mówiło?” Odpowiedź nie zawsze tkwi w ćwiczeniach artykulacyjnych, ale często – w codziennym sposobie, w jaki rozmawiamy z dzieckiem. To, jak mówimy do dziecka, wpływa bezpośrednio na to, czy będzie chciało mówić do nas.
1. Zamiast przepytywać – rozmawiaj
Rodzice często zadają dzieciom pytania jedno po drugim: – Jak było w przedszkolu?
– Co jadłeś?
– Z kim się bawiłeś?
Choć intencja jest dobra, z punktu widzenia dziecka to interrogatorium, a nie rozmowa. Dziecko nie uczy się wtedy wymiany zdań, tylko udzielania lakonicznych odpowiedzi. Zamiast pytać – dziel się własnymi doświadczeniami:
– Dziś w pracy miałem dużo rzeczy do zrobienia, ale znalazłem chwilę na kawę z koleżanką. A jak wyglądał Twój dzień?
2. Pozwól dziecku przejąć inicjatywę
Zamiast mówić za dużo i zapełniać ciszę, daj dziecku czas i przestrzeń, by zareagowało. Nie poprawiaj go od razu, nie przerywaj i nie poganiaj. Czasem dzieci potrzebują kilku sekund, by coś wymyślić lub przypomnieć sobie słowo. Cisza nie oznacza braku komunikacji – to jej część.
3. Buduj relację, a nie tylko przekazuj informacje
Dzieci chętniej komunikują się z osobami, przy których czują się bezpieczne, wysłuchane i akceptowane. Kiedy mowa służy budowaniu więzi, a nie tylko przekazywaniu poleceń, dziecko czuje się zmotywowane, by mówić.
Zamiast:
– Usiądź i zjedz obiad.
Spróbuj:
– Widzę, że jesteś zmęczony po przedszkolu. Usiądź ze mną, zrobimy przerwę i coś zjemy razem.
4. Używaj języka dopasowanego do wieku dziecka
Dziecko nie będzie zainteresowane komunikacją, jeśli język, którego używamy, jest zbyt trudny lub zbyt uproszczony. Dopasuj się do poziomu dziecka: używaj prostych, ale pełnych zdań, nazywaj emocje, opisuj to, co robisz. Dziecko uczy się języka przez modelowanie.
Zamiast:
– Nie rób tego, bo to nieskuteczne i niepraktyczne.
Spróbuj:
– Lepiej to zrobimy inaczej, będzie szybciej i łatwiej.
5. Nie oceniaj, nie poprawiaj za wszelką cenę
Dzieci często przestają mówić wtedy, gdy boją się oceny. Jeżeli każde słowo poprawiasz, krytykujesz wymowę lub pokazujesz rozczarowanie, dziecko szybko straci motywację do prób. Nawet jeśli popełnia błędy – doceń jego chęci. Modeluj poprawną wypowiedź, ale nie rób z rozmowy lekcji gramatyki.
6. Stwarzaj okazje do prawdziwej komunikacji
Rozmowa o tym, co dziecko widzi, robi, planuje czy czuje – to najlepszy trening mowy. Zabawa w sklep, gotowanie razem, wspólne czytanie, komentowanie wydarzeń na spacerze – wszystko to wspiera rozwój języka.
7. Używaj języka emocji
Mówienie o emocjach to coś więcej niż tylko rozwój mowy – to rozwój kompetencji społecznych i empatii. Ucząc dziecko słów takich jak „jestem zły”, „jestem podekscytowany”, „boję się” – dajesz mu narzędzia do wyrażania siebie i budowania relacji.
8. Pamiętaj: mowa to interakcja, nie monolog
Jeśli mówimy do dziecka jak do ucznia, który ma tylko słuchać, nie będzie miało potrzeby, by odpowiadać. Komunikacja działa wtedy, gdy obie strony są zaangażowane. Mów tak, jakbyś naprawdę czekał na odpowiedź – nie tylko z grzeczności.
Podsumowanie
Dzieci nie uczą się mówić, bo „muszą”. Uczą się, gdy mają po co i dla kogo. Chcą się komunikować wtedy, gdy czują, że ich słowa mają znaczenie, są słuchane i szanowane. Sposób, w jaki do nich mówimy, może budować lub gasić tę chęć.
Nie potrzebujesz specjalnych technik – wystarczy uważność, empatia i trochę cierpliwości. Bo najpierw dziecko musi chcieć mówić. A dopiero potem – mówić lepiej.
